Festiwal Re:tradycja – Jarmark Jagielloński zbliża się wielkimi krokami. W trzeci weekend sierpnia (18–20.08) do Lublina ponownie zawitają mistrzowie muzyki tradycyjnej, twórcy ludowi i utalentowani rzemieślnicy, dla których tradycja jest głównym źródłem inspiracji. Tematem przewodnim 17. edycji wydarzenia jest obróbka drewna. Tegoroczna edycja Festiwalu jest jednym z wydarzeń programu Europejskiej Stolicy Młodzieży Lublin 2023.
Kultura tradycyjna często kojarzy się nam ze starszym pokoleniem. Mówiąc o dziedzictwie, odwołujemy się do mistrzów i mistrzyń rzemiosła, muzyki tradycyjnej i śpiewu. Są oni skarbnicami naszej wiedzy, ale wiedzę tę czerpią całymi garściami młodzi ludzie, którzy odkrywają w sobie pasję do różnorodnych dziedzin tradycji. Możemy wśród nich zauważyć trzy przenikające się grupy – są to badacze kultury tradycyjnej, praktycy (czynni odbiorcy tradycji) oraz obserwatorzy. Dzięki swojej wiedzy, również tej dotyczącej nowych technologii i mediów, prowadzą działania mające na celu dokumentowanie zjawisk kultury tradycyjnej, wykorzystanie pozyskanej wiedzy w nowych projektach i działaniach artystycznych.
By dane dziedzictwo mogło trwać i rozwijać się, potrzebni są kontynuatorzy, kolejne pokolenia zainteresowane przejmowaniem od starszych ich wiedzy oraz umiejętności. Czasami transmisja ta zaczyna się bardzo wcześnie, już w dzieciństwie. Innym razem tradycja staje się pasją wieku nastoletniego lub wczesnych lat dorosłości. Podczas jednego z modułów Festiwalu Re:tradycja – Jarmarku Jagiellońskiego, czyli targów sztuki ludowej i rzemiosła tradycyjnego, publiczność będzie miała okazję do spotkania młodych twórców i artystów, którzy zaprezentują swoje unikatowe dziedziny. Wśród nich znajdują się m.in. osoby zajmujące się tkactwem, koronkarstwem, drzeworytem, kaletnictwem, wyrobem biżuterii czy pisanek. Wiele z nich nie ukończyło jeszcze 30. roku życia.
Ewa Chomiczewska
Tradycyjne pisanki zaprezentuje Ewa Chomiczewska, artystka z Lipska. Swoją przygodę z pisaniem jajek zaczęła w wieku 6 lat. Nauczyła się od mamy, Bożeny, którą to uczyła wybitna pisankarka – Krystyna Cieśluk – opowiadając przy tym o zwyczajach i dawnych wierzeniach.
Augustinas Monkus
Augustinas Monkus, tkacz z Šiauliai (Litwa), zajmuje się wykonywaniem ozdobnych pasów i krajek. Pochodzi z rodziny, w której tkactwo jest kontynuowane od kilku pokoleń, dlatego już od najmłodszych lat był przyuczany do tego zawodu przez mamę, Vitaliję Monkienė i babcię, Leoniję Malakauskienė. Cała rodzina otrzymała nagrodę miasta Szawle (Šiauliai) za kontynuowanie litewskich tradycji rzemieślniczych. Pasy powstają z lnu i wełny tkanych przy pomocy specjalnie do tego przeznaczonych krosien tkackich. Augustinas należy do wileńskiego oddziału Stowarzyszenia Twórców Ludowych Litwy, a w 2017 roku otrzymał nagrodę w konkursie „Złoty Wieniec” przyznawaną najlepszym litewskim rzemieślnikom tradycyjnym
Ignacy Wawrzycki
Ignacy Wawrzycki to młody twórca pochodzący z Krzczonowa, którego tradycje ludowe są jednymi z najbardziej znanych i rozpoznawanych w regionie lubelskim. Wychodząc od swoich zainteresowań strojem tradycyjnym, zaczął tworzyć m.in. haftowane koszule, tzw. humełki – nakrycia głowy mężatek oraz zaścięgi, czyli rodzaje ludowych szkaplerzy. Wykonuje też weselne rózgi marszałkowe oraz pisanki batikowe. Ignacy Wawrzycki będzie także jednym z prowadzących warsztaty rzemieślnicze odbywające się w ramach Festiwalu. Pod jego okiem najmłodsi będą mogli ozdobić miniatury lubelskich skrzyń posagowych.
Rankova Rosa
Zespół „Rankova Rosa” został stworzony w 2001 r. przez Jurija i Allę Kovalchuk przy szkole nr 28 w mieście partnerskim Lublina – Równem (Ukraina). Prowadzącym zależy na tym, by dzieci i młodzież należące do grupy poznawały dziedzictwo kultury tradycyjnej swojego regionu. Repertuar zespołu obejmuje tradycyjne pieśni ludowe, dawne tańce i zabawy, a także fragmenty obrzędów właściwych dla Polesia Rówieńskiego. Podczas Festiwalu będziemy mogli spotkać zespół na podwórku Re:tradycji, gdzie dzieci zaproszą nas do wspólnych tradycyjnych zabaw.
Kapela Cmolaskie Chłopoki
W tym roku do tańca zagra również młodsze pokolenie muzyków – między innymi Kapela Cmolaskie Chłopoki wykonująca tradycyjną muzykę lasowiacką, czyli pochodzącą z terenów Puszczy Sandomierskiej. Do założenia grupy namówiła ich babcia. Kapela kontynuuje tradycje rodzinne, grając lasowiackie oberki, krakowiaki i tzw. wściekłe polki.
Usłyszymy również Orkiestrę Jarmarku Jagiellońskiego z międzypokoleniowym składem, która swoją energią przyciąga także młodych miłośników tańca i muzyki.
Do tej pory organizatorzy ogłosili prawie wszystkie muzyczne punkty programu. W trakcie Festiwalu zaprezentują się takie zespoły jak Puuluup, Lolomis, Wernyhora, Odpoczno i Balkan Taksim. Publiczność będzie miała okazję posłuchać specjalnej produkcji festiwalu – koncertu re:tradycja, który w tym roku skupi się na repertuarze polskiej części Polesia. Polesie to kraina na styku Polski, Ukrainy i Białorusi. Przenikanie się kultur, języków i wyznań zapisało się także w dziedzictwie muzycznym tego regionu. Przez lata bogaty alfabet tradycyjnego śpiewu i muzyki instrumentalnej polskiej części Polesia blakł, zdawał się znikać i odchodzić w zapomnienie. Pojawiły się jednak osoby, które postanowiły litery tej tradycji nadpisać i uwidocznić, przepisać je od nowa, zachowując jednak ich dawny styl oraz charakter.
Podczas tegorocznego koncertu re:tradycja postanowiliśmy zaprezentować efekty tej pracy i przedstawić je w nowych, przygotowanych specjalnie na nasz Festiwal odsłonach. Piątkowy wieczór festiwalowy wypełnią dźwięki Poleskiego Składu Smyczkowego oraz śpiew zespołu Polesie_PL. Prezentowana przez nich tradycja regionu spotka się z aranżacjami kompozytora Atanasa Valkova i improwizacjami śpiewaczymi Jagody Valkov.
Uczestnicy Festiwalu będą mogli także wziąć udział w potańcówkach, na których zagra m.in. Janusz Prusinowski Trio, Orkiestra Jarmarku Jagiellońskiego czy kapela Hajda Banda / Гайда Банда. Podczas wydarzenia odbędzie się także Letnia Szkoła Tradycji wypełniona warsztatami rzemieślniczymi.
Wśród zajęć skierowanych dla uczestników w wieku 16+ znajdują się m.in. warsztaty wykonywania wycinanki z terenu Powiśla otwocko-garwolińskiego, tworzenia papierowych ozdób choinkowych, pająków krystalicznych czy malowania drewnianych zabawek we wzory charakterystyczne dla ukraińskiego miasteczka Jaworów.
