16 marca 1942 roku rozpoczęła się w Lublinie akcja „Reinhardt”, mająca na celu wymordowanie ludności żydowskiej przebywającej na terenie Generalnego Gubernatorstwa. To w tym dniu, z Lublina do obozu zagłady w Bełżcu wyruszył pierwszy transport z żydowskimi mieszkańcami miasta.
Od wielu lat, w rocznicę tych wydarzeń, Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” za pomocą działań artystycznych i edukacyjnych przypomina o tym tragicznym dniu. Stał on się symbolem naszej pamięci o zbrodni popełnionej przez niemieckich nazistów na polskich Żydach. Poprzez różne inicjatywy dążymy do nadania należytego znaczenia tej symbolicznej dacie.
Główną formą upamiętnienia 16 marca 1942 roku w Lublinie jest „Misterium Światła i Ciemności”, które od 22 lat odbywa się po zmroku w Bramie Grodzkiej. Rozpoczyna się od odczytania nazwisk przedwojennych mieszkańców dzielnicy żydowskiej. Następnie, w przestrzeni gdzie było kiedyś Miasto Żydowskie, gasną wszystkie światła. W ciemności świeci jedynie jedyna latarnia – ostatnia, ocalona lampa z miasta żydowskiego – symboliczna „Latarnia Pamięci”.
Przy latarni zostanie zapalony znicz – „Światło Pamięci”, które jest następnie przekazywane z rąk do rąk przez uczestników Misterium, ustawionych wzdłuż drogi, którą prowadzono Żydów na Umschlagplatz, skąd odjeżdżały transporty z lubelskimi Żydami do obozu zagłady.
Misterium kończy się na ulicy Zimnej, przy instalacji „Nie/Pamięć Miejsca” – miejscu upamiętniającym Zagładę polskich Żydów w ramach akcji „Reinhardt”.